داعش با استفاده از توانایی خود در استفاده از شبکه‌های اجتماعی و انتشار فیلم‌های قتل‌عام، توجه جهان را به سمت خود جلب کرده است. همچنین بر بخش‌های وسیعی از شرق سوریه و غرب عراق نیز تسلط یافته و مرکز خلافت خود خوانده آنها در رقه سوریه واقع شده است.
رئیس جمهور اوباما می‌گوید داعش باید ضعیف شود و نهایتاً شکست داده شود. وی ژنرال جان آلن را مأمور کرد تا ائتلافی از ۶۰ کشور را در نبرد با داعش رهبری کند. برخی از منتقدین از اوباما می‌خواهند تا نیروهای آمریکایی بیشتری اعزام کند و برخی نیز معتقدند وی باید دکترین تحدید نفوذ دشمن را اجرا کند.
در تبلیغات انتخابات ریاست جمهوری پیش رو برخی از کاندیداها از واژه «نیروی در صحنه» یاد می‌کنند. حق با آن‌هاست: نیروی در صحنه لازم است؛ ولی نیروهای در صحنه باید عرب‌های سنی و ترک باشند، نه آمریکایی. و آنها به شدت درباره سه تهدیدی که ایالات متحده و متحدانش با آن مواجه‌اند صحبت می‌کنند.
داعش متشکل از سه چیز است: گروه تروریستی فراملیتی، دولتی بدوی و یک ایدئولوژی سیاسی با ریشه‌های دینی. این گروه پس از تجاوز اشتباه آمریکا به عراق، از القاعده منشعب شد و همانند القاعده به اسلام‌گرایان سنی منتسب است. جهاد داعش نه‌تنها علیه کفار است بلکه شامل شیعیان و صوفی‌ها هم می‌شود؛ زیرا بر مبنای اندیشه تکفیر معتقدند که آنها مسلمان واقعی نیستند.
استفاده ماهرانه داعش از شبکه‌های اجتماعی وسیله‌ای تأثیرگذار برای جذب مسلمانانِ در اقلیت، مخصوصاً جوانان اروپا، آمریکا، آفریقا و آسیا است؛ کسانی که با هویت خود در ستیزه‌اند. تخمین‌ها نشان می‌دهد که داعش ۲۵هزار جنگجوی خارجی دارد که در صورت مرگ به‌سرعت جایگزین می‌شوند.
ماهیت سه‌گانه داعش یک وضعیت دشوار سیاسی را پیش می‌آورد. در مرحله اول استفاده از قدرت نظامی برای بازپس‌گیری مناطق تحت تسلط داعش بسیار اهمیت دارد؛ اما اگر رد پای حضور نظامی آمریکا خیلی پررنگ باشد قدرت نرم داعش قوی‌تر می‌شود. به همین دلیل است که می‌گوییم حضور نیروهای پیاده باید منحصر به سنی‌ها باشد. اعزام نیروهای خارجی و شیعیان موجب قوت گرفتن ادعای داعش در مورد جنگ با کفار و جذب نیروی بیشتر می‌شود. به لطف حضور کردها ۳۰درصد مناطق تحت تسلط از داعش بازپس گرفته شده است. افزایش توان سنی‌ها نیازمند تعدیل سیاست‌های فرقه‌ای دولت شیعی عراق است.
بعد از اتفاقات لیبی و حضور داعش، اوباما به وضوح از سرنگونی بشار اسد پا پس کشید تا از تسلط داعش بر مناطق بیشتر و قتل‌عام غیرسنی‌های سوریه جلوگیری کند؛ اما اسد خودش یکی از مؤثرترین ابزارهای جذب نیرو توسط داعش است. بسیاری از جهادگران خارجی برای کمک به سرنگونی یک علوی مستبد که سنی‌ها را می‌کشد به سوریه می‌روند.
وظیفه دیپلماتیک آمریکا این است که حامیان اسد یعنی ایران و روسیه را قانع کند که بدون برچینی ساختارهای سوریه با کنار گذاشتن اسد موافقت کنند. اجرای منطقه پروازممنوع می‌تواند علاوه بر حفظ جان میلیون‌ها بیخانمان قدرت دیپلماسی آمریکا را تقویت کند. کمک‌های بشردوستانه و پناه جویان نیز موجب افزایش فوق‌العاده قدرت نرم آمریکا می‌شود.
درست است که هزینهکرد آمریکا در استراتژی قدرت نرم علیه داعش کافی نیست اما قدرت سخت به‌تنهایی راه به جایی نمی‌برد و آمریکا باید مناطق تحت تسلط سایبری را نیز از چنگ داعش درآورد. این کار می‌تواند با پاک کردن اکانت دشمنان در شبکه‌های اجتماعی انجام شود.
حتی اگر آمریکا و متحدانش طی یک دهه آینده قادر به شکست داعش شوند ما باید برای ظهور و پیدایش یک گروه افراطی سنی مشابه دیگری از خاکسترهای داعش آماده باشیم. حل و فصل انقلابهایی که خاورمیانه در حال تجربه است، زمان طولانی می‌برد. منابع بی ثباتی انقلابی شامل مرزها و محدودیتهای پسااستعماری، مدرنیته، «بهار عرب» شکست خورده، فرقه‌گرایی مذهبی تشدید شده با رقابت بین دولتی بین عربستان سعودی سنی و ایران شیعی است.
در اروپا جنگهای مذهبی بین کاتولیکها و پروتستانها حدود یک قرن و نیم طول کشید. این جنگ تنها پس از آنکه آلمان یک چهارم جمعیت خودش را در جنگهای سی ساله از دست داد، با صلح وستفالیا در سال ۱۶۴۸ پایان یافت. باید شرایط و ائتلافهای پیچیده آن زمان را هم درنظر داشت که در آن فرانسه کاتولیک به دلایل موروثی و سلسله‌ای و نه دلایل مذهبی، به پروتستانهای هلندی در جنگ با هاپسبورگ‌های کاتولیک کمک می‌کرد. ما باید همان پیچیدگی را در خاورمیانه امروز توقع داشته باشیم.
برای مثال اینکه آیا سیاست ایران میانه‌روتر خواهد شد یا نه، گهگاه ایران با آمریکا منافع مشترک خواهد داشت و گهگاه با منافع آن مخالفت خواهد کرد. در واقع شاید توافق هسته‌ای اخیر فرصتهای برای انعطاف‌پذیری بیشتر(از سوی ایران) ایجاد کند. برای مغتنم شمردن این فرصتها سیاست خارومیانه‌ای آمریکا باید سطحی پیچیده‌تر از آنچه در بحثهای کنونی شاهد هستیم ایجاد شده و توسعه یابد.
اصل این مقاله به زبان انگلیسی از طریق لینک زیر قابل دانلود است.
منبع: فارس، اندیشکده تبیین
تکمیل و ویرایش: باشگاه استراتژیست‌های جوان